Giữa muôn vàn món ngon đất võ, bánh ít lá gai là một nét chấm phá ngọt ngào, giản dị nhưng đầy lưu luyến. Người Bình Định vẫn thường nói, ai đi xa chỉ cần ngửi thấy mùi thơm của lá gai quyện với nhân dừa là lập tức nhớ nhà, nhớ cái vị quê không lẫn vào đâu được.
Bánh ít lá gai không quá cầu kỳ về hình thức nhưng lại tinh tế ở từng công đoạn. Nguyên liệu chính là lá gai tươi, được hái từ những luống lá xanh thẫm ở vườn quê. Lá đem rửa sạch, luộc chín rồi giã nhuyễn, trộn cùng bột nếp và đường để tạo thành khối bột dẻo mịn, có màu đen óng tự nhiên. Lớp vỏ này vừa dẻo vừa thơm, có chút vị ngai ngái đặc trưng mà chỉ lá gai mới có.
Nhân bánh thường gồm dừa nạo trộn đường và mè rang, hoặc đậu xanh tán nhuyễn sên với đường cho ngọt bùi. Có nhà khéo tay còn thêm chút gừng để nhân thơm hơn. Bột và nhân được nặn khéo, gói trong lớp lá chuối xanh mướt, buộc chặt bằng lạt tre, rồi đem hấp chín.
Khi bánh chín, bóc lớp lá chuối ra sẽ thấy chiếc bánh ít tròn trịa, đen bóng, tỏa hương thơm dịu dàng. Cắn một miếng, lớp vỏ mềm mịn tan dần trên đầu lưỡi, để lộ nhân dừa bùi béo hoặc đậu xanh ngọt thanh, tất cả hòa quyện thành hương vị mộc mạc nhưng đậm sâu.
Bánh ít lá gai không chỉ là món quà quê, mà còn là một phần ký ức gắn liền với những dịp lễ, tết, cưới hỏi của người Bình Định. Trên mâm cỗ cưới, bánh ít không chỉ để đãi khách, mà còn là lời chúc đôi lứa “thuận hòa, gắn bó” như lớp bột lá gai dẻo quện lấy nhân ngọt bên trong.
Ngồi bên hiên nhà, nhâm nhi tách trà nóng cùng chiếc bánh ít lá gai, nghe tiếng gió từ biển thổi vào, người ta mới cảm nhận hết sự bình yên và ân tình của đất võ. Món bánh ấy, dẫu đi đâu, vẫn giữ nguyên hồn quê trong từng sợi dẻo, từng chút ngọt, như tình cảm của người Bình Định – mộc mạc mà bền lâu.
